W jaki sposób osoba o polskich korzeniach może otrzymać polski paszport?
Poprawiający się poziom życia w Polsce i członkostwo naszego kraju w Unii Europejskiej, powodują, że polski paszport staje się coraz bardziej atrakcyjny dla osób posiadających polskie korzenie. Urzędowe statystyki z ostatniego 10-lecia pokazują znaczny przyrost wpływu wniosków o „potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego”, które są najczęściej wykorzystywanym środkiem do otrzymania paszportu z orłem. Za pośrednictwem samej placówki dyplomatycznej RP w Tel Awiwie wydano w 2017 r. 3530 polskich paszportów, wobec 829 tych dokumentów wydanych w roku 2007.
Dla kogo jest przewidziana procedura potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego?
Przede wszystkim dla osób, które z prawnego punktu widzenia są polskimi obywatelami, ale nie dysponują formalnym potwierdzeniem tego faktu, przez co nie są w stanie korzystać z praw jakie daje obywatelstwo RP. Z uwagi na uwarunkowania historyczne, najczęściej będzie to dotyczyło potomków polskich Żydów - osób, które urodziły i wychowały się poza granicami Polski, ale nabyły obywatelstwo przez urodzenie z rodziców będących obywatelami RP.
Jak przebiega procedura potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego?
Rozpoczyna się od złożenia wniosku do odpowiedniego wojewody. Odpowiedniego czyli właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo ostatnie miejsce zamieszkania, w przypadku osób, które z Polski wyjechały. Osoby, ktore nigdy w Polsce nie mieszkały, składają wniosek do wojewody mazowieckiego. Ułatwieniem dla zamieszkałych zagranicą, jest możliwość złożenia wniosku za pośrednictwem konsula RP, który przekaże wniosek do odpowiedniego wojewody w Polsce. Wniosek można złożyć samodzielnie albo przez pełnomocnika i podlega on opłacie skarbowej (w dacie publikacji artykułu w wysokości 58 złotych czyli około 14 euro).
We wniosku należy podać dane swoich rodziców i dziadków oraz wszelkie informacje, które pozwolą udowodnić posiadanie obywatelstwa polskiego. Wniosek ma postać rozbudowanego formularza, dostępnego na stronie internetowej polskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (link jest aktualny w dacie publikacji artykułu). Należy także załączyć dokumenty potwierdzające dane i informacje zawarte we wniosku, chyba że uzyskanie tych dokumentów „napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody”, jak ujmuje to ustawa.
Zatrzymajmy się na chwilę nad tą kwestią, gdyż problemy wynikające z historii XX wieku nakładają się tu na problemy prawne. Wojna i Holokaust nie tylko zebrały okrutne żniwo wśród ludzi mieszkających w Polsce, ale też wyrządziły wielkie straty w archiwach państwowych i prywatnych. Zdobycie dokumentów potwierdzających posiadanie obywatelstwa jest niekiedy zadaniem niezwykle trudnym, wymagającym żmudnego przeszukiwania zdekompletowanych zbiorów. W praktyce dokumentów poszukuje się zwłaszcza w archiwach urzędów stanu cywilnego, organizacji religijnych czy podmiotów prowadzących działalność historyczną jak Żydowski Instytut Historyczny, w odniesieniu do polskich Żydów. W przypadku tych ostatnich, pomocne mogą być też „Wykaz alfabetyczny ocalałych Żydów w Polsce” czy imienne wykazy repatriantów.
Skrupulatność w poszukiwaniu dokumentacji jest istotna, bowiem brak dostarczenia dokumentów może stanowić dla wojewody pretekst do odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa. Zdarzają się decyzje, w których wojewoda rozstrzyga negatywnie dla wnioskodawcy w oparciu o to, że nie spełnił on obowiązku udowodnienia dokumentami własnych twierdzeń. Żeby uniknąć takiego rozstrzygnięcia, wnioskodawca nie dysponujący dokumentami, powinien udowodnić istnienie „trudnych do przezwyciężenia przeszkód” w ich uzyskaniu, co przeniesie obowiązek starania się o ich odnalezienie na wojewodę, a wnioskodawcę uchroni od przegrania sprawy przed wojewodą już na etapie wstępnej analizy wniosku.
Należy też pamiętać o tym, że mamy do czynienia ze sprawami z przeszłości, do których często stosuje się przepisy sprzed wielu lat, jak archaiczną ustawę z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, która np. rozróżniała dzieci ślubne – nabywające obywatelstwo ojca i dzieci nieślubne – nabywające obywatelstwo matki. Wnioskodawca powinien mieć na uwadze, że sukces jego wniosku zależał będzie od ustalenia obywatelstwa jego przodków w oparciu o ustawy i umowy międzynarodowe z czasów II Rzeczpospolitej (lata 1918-1945) i PRL (lata 1945-1989).
Postępowanie w pierwszej instancji kończy decyzja wojewody, która zgodnie z przepisami, powinna zostać wydana w terminie 1 miesiąca, a w sprawach szczególnie skomplikowanych do 2 miesięcy od złożenia wniosku. Powyższe terminy mogą dać mylne wyobrażenie o czasie trwania sprawy, bowiem do ich biegu nie wlicza się np. czasu oczekiwania na informacje i dokumenty z innych urzędów, archiwów czy placówek konsularnych. Zwłaszcza jeśli do wniosku nie dołączymy kompletu dokumentów, powinniśmy liczyć się z uczestniczeniem w długotrwałym postępowaniu. Niekorzystna dla wnioskodawcy decyzja wojewody, może zostać przez stronę zaskarżona do „ministra właściwego do spraw wewnętrznych”, czyli obecnie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jeśli także decyzja Ministra będzie dla wnioskodawcy negatywna, przysługuje mu prawo złożenia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a w dalszej kolejności skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Filip Curyło jest adwokatem od 2012 r. i specjalizuje się w prawie karnym, sportowym i imigracyjnym.
Tags: porady praktyczne, cudzoziemcy
